De in Zeeuws-Vlaams dialect denkende, schrijvende en zingende Broeder Dieleman is een filosofisch relativerende kunstenaar met historisch besef. Zijn speciale liedjes zijn echter veel te goed om daar louter in die Zeeuwse klei te blijven kleven. Sterker nog, zelfs Bonnie ‘Prince’ Billy is fan en zou zo maar opnieuw met hem op tournee willen. Op vrijdag 25 september presenteert de vanuit Middelburg opererende zanger liedjes van zijn opvallend toegankelijk klinkende zesde album De Liefde Is De Eerste Wet.
Door Willem Jongeneelen
Ook op dat zesde album sinds zijn debuut uit 2012 heeft deze veertiger oog voor speciale verhalen uit dorpen, buurtschappen en van de uitgestrekte vlakke stukken natuurgebied van zijn eigen geboortegrond. De albumtitel vond hij in het werk van Jan de Prenteknipper uit de 19e eeuw. Die knipte taferelen die hij als kleine kunstwerken te voet rondreizend verkocht. Tonnie Dieleman is een meester in het vinden van oude verhalen en taferelen. Hij creëert er nostalgisch aandoende nieuwe liedjes mee. Al zingend en vertellend ontstaat zijn eigen verhaal. ‘Ik ben m’n eigen instrument, ik ben vreugdevol gestemd.’
En passant leren we Jacob de schaapsherder uit de Bijbel en Engel Reijnhoudt kennen. Die laatste komt bij de koffie langs met bolussen, een slecht voor je tanden zijnde zoete Zeeuwse lekkernij. Die kleine verhalende liedjes hebben dankzij de inzet van een achttal prima begeleiders (waaronder Pim van de Werken op piano, Frans Grapperhaus op cello en de van Bløf geleende Peter Slager op bas/gitaar/harmonium) nog nooit zo goed geklonken. En die zichzelf op banjo begeleidende Dieleman zingt driftig voort: ‘Alles wa vals en lelijk klienkt in mien leven versmelt tot een zoet lied. Dronken van al da zanggeluk vergeet ik men eigen en noem joe m’n vriend.’
Tonnie Dieleman (de Broeder) blijft graag dicht bij de eigen wortels. Voor een eerder project, genaamd Komma, zwierf hij met zijn camera door het krekengebied van het Land van Axel en omgeving. Hij drukte op bijzondere momenten op de ontspanner en verzamelde in dat bijzondere stukje Zeeuws-Vlaanderen verhaallijnen voor een aantal liedjes. Over Christoforus bijvoorbeeld, die halve gare, vieze apostel, sukkelaar (maar dan in het eigen dialect). Hij schreef ook over de rouwende Jane Pape, het donkere water van de nacht of een prachtige ode aan de wind: ‘lang leve de wind, die ier alle klanken maakt, eerst rimpelt ze het water, voo da ze dn oever raakt.’
De Zeeuwse singer-songwriter zingt ook buiten de eigen provincie in het eigen dialect over zonden, zaligheid en zeewind. Zijn artiestennaam Broeder Dieleman is een voortvloeisel uit een vorige band, De Mannenbroeders, met ook vrouwen daarin trouwens. Mannenbroeders, zo werden de ouderlingen van de gereformeerde gemeente genoemd. De naam is afkomstig uit het Bijbelboek Handelingen der Apostelen. De gelovig opgegroeide Tonnie Dieleman schrijft al sinds zijn pubertijd liedjes. Het is voor hem een onderdeel van het dagelijkse leven. Hij heeft de drang soms iets op te schrijven. ,,Het schiet in mijn hoofd. Het onderwerp kan uit van alles voortkomen. Gewone dingen, die me opvallen, bezig houden of door anderen aan me verteld worden. Ik kan niet schrijven over iets dat niet dicht bij me staat. Steve Earle kan dat bijvoorbeeld wel. Ook mooi, maar bij mij werkt het niet. Ik hoop wel dat mijn teksten multi-interpretabel zijn. Het is niet alleen mijn sores.”
Een van zijn mooiste liedjes staat op zijn debuut en heet Zilverspa. Er zitten meerdere lagen in. ,,Letterlijk gaat het over de begrafenis van mijn moeder. Het is echter ook een ode aan het land waar ik ben opgegroeid. Ik plaats het geheel bovendien in een religieuze context. Er zit veel symboliek in, al is alles letterlijk waar gebeurd. Ik hoop maar dat de luisteraar mijn teksten niet eenduidig vindt. Daarom houd ik zelf zo van Bonnie Prince Billy. Dat is een van de artiesten waar ik blind alles van koop. Ik vraag me ook wel eens af of ik alles van hem goed begrijp. Misschien maak ik er wel mijn eigen waarheid van, maar is die dan minder waar?”
Broeder Dieleman is altijd zijn eigen zelf. ,,Weet je wat het probleem is met veel Nederlandse artiesten? Ze proberen vaak iets te maken wat ze niet zijn. Ik probeer geen Amerikaan te zijn. In het Engels vind ik mezelf compleet ongeloofwaardig. In het Nederlands zelfs al.” Met favoriet Bonnie ‘Prince’ Billie bracht hij al eens een split-single uit, ter gelegenheid van Record Store Day in 2015. Opvallend was dat ze elkaar coverden. Bonnie ‘Prince’ Billy vertolkt Dieleman’s Gloria van het gelijknamige album uit 2014, Dieleman neemt in een eigen vertaling Three Questions voor zijn rekening, een track van het album Master and Everyone uit 2003. ,,De keuze lag voornamelijk bij Oldham. Ik vroeg hem een liedje voor mij voor te stellen. Hij wilde zelf graag Gloria doen, mede omdat dat woord goed werkt in het Engels.”
Broeder Dieleman live in Gebouw-T (intiem op gepaste afstand): vrijdag 25 september (deuren 19.30 uur, aanvang optreden 20.15 uur). Er zijn nog tickets!